Türkiye 14 Mayıs günü kritik seçimler için sandık başına gidecek. Seçimlere kısa bir müddet kala iktidarın seçimlere yönelik atılımları devam ediyor. Son atılım Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) yasasını küçük bir farkla kaçıranlar için…
EYT’yi kaçırana ‘kısmi emeklilik’ formülü
İktidara yakın Sabah gazetesinin haberine nazaran; EYT’yi az farkla kaçıranlar için “kısmi emeklilik” formülü üzerinde çalışılıyor. Kısmi emekli olanlar da 7500 lira maaş alabilecek. Ayrıyeten primi yetmeyene 3600 gün formülüyle SSK’lı bayanlar 50, erkekler 55 yaşında emekli olabilecek.
Emeklilikte yaş sonu esnetilecek mi?
EYT maddesinden primi yetmeyip yararlanamayanlar için öbür seçenekler de bulunuyor. Önümüzdeki günlerde emeklilik yaşının bilhassa bayanlarda çocuk sayısına nazaran esnetilmesi, esnafın emekliliği için gerekli prim gün sayısının düşürülmesi üzere yeni adımlar devreye girmiş olacak. İş Kanunu ve Toplumsal Sigortalar Kanunu’na nazaran EYT kapsamında olup da primi yetmeyenler kısmi emeklilik hakkından yararlanabilir. Kısmi emeklilikte 15 yıl ve 3600 günü dolduranlar daha fazla çalışmadan emekli olabilecek.
Kök maaşlar da mı artacak?
Sabah’ta yer alan haberde, bunun için yaş kuralı bayanlarda 58, erkeklerde ise 60’ı buluyor. Aylık fiyatı sigorta başlangıcının 2000’den evvel ve sonra olmasına nazaran değişiyor. Kısmi emeklilik hakkı kazananlar için de kök aylıkları ne olursa olsun alacakları aylık 7.500 lira olacak. Temmuz ayında yeni artırımla birlikte kök maaşlar da artacak.
1- Kısmi emekli (yaşlı) aylığına hak kazanma koşulları nelerdir?
Kısmi emeklilik, aşikâr bir yaşa geldiği halde primini tamamlayamayan sigortalılara yaştan emeklilik hakkı tanınıyor. Yaş haddi işe başlama tarihi, çalışılan statüye nazaran değişiyor. Buna nazaran, 8 Eylül 1999’dan evvel sigortalı olanlar 15 yıl, 3600 günü dolduğunda 50-60 ortası değişen yaşı doldurduğunda emekli olabilir. Bu tarihten sonra çalışmaya başlayanların 4500 günü tamamlaması gerekiyor.
İlk sefer çalışmaya Eylül 1999-30 Nisan 2008 ortasında başlayan SGK’lılar 25 yıl sigortalılık 4500 prim günü doldurduğunda bayan 58 erkek de 60 yaşında emekli aylığı alabilir. Mayıs 2008’den sonra sigortalı olanların primini 1 Ocak 2036’ya kadar 5400 güne tamamlaması şartıyla 63 yaşında emekli aylığına hak kazanabiliyor.
2- 1978 doğumlu bir bayan çalışan Nisan 1997’de birinci kere sigorta primi ödemiş ve Ocak 2010’da 36000 prim gününü doldurmuştur. Kısmi olarak ne vakit emekli olabilir?
9 Eylül 1999 tarihinden evvel işe başlangıç sigortası olan bayanlar; 15 yıl, 3600 prim günü ve 50 yaşını tamamlamak suretiyle emekli olabilir. 3600 gün prim ödeme sayısını 24 Mayıs 2008-23 Mayıs 2011 tarihleri ortasında doldurduğu için 15 yıllık sigorta müddeti ve yaş kuralını 25 Mayıs 20211 tarihinden sonra yerine getireceği için kısmi olarak 58 yaşında emekliliğe hak kazanır.
Sigortalıların kısmi yaşlılık aylağına hak kazanacağı kademeli yaş haddi,( bayanlarda 50, erkeklerde 55 yaş, 15 yıl çalışma mühleti 3600 prim gün sayısı) hangisi en son sağlandıysa bunun sağlandığı tarihe nazaran emeklilik hesabı yapılıyor.
3- Kimler 3600 prim günüyle emekli olabilir, aylıklar olağan emeklilerden çok mu düşük?
İşsizlik Sigortası Kanunu’na nazaran 8 Eylül 1981’den evvel işe başlayan bayanlarla 8 Eylül 1976’dan evvel işe başlayan erkekler 15 yıl sigorta müddeti, 3600 günü tamamlayarak emekli olabilir. Toplumsal Sigortalar Kanunu’na nazaran 23 Mayıs 2002’de 15 yılkı sigortalılık müddetini dolduran bayanlar 50, erkekler de 55 yaşını doldurduysa 3600 gün malullük, yaşlılık, mevt sigortaları primi ödemiş olanlar istediklerinde emekli olabilir. Olağan kurallarda emekli olup elde edilecek aylıktan yüzde 25-30 daha düşük oluyor. En düşük emekli aylıkları 7500 lira yükseldiği için bağlanan aylık düşük de olsa bu fiyatta bir gelir kelam konusu olacak.
4- Hangi sigortalılar daha kolay kaideler ile yaşlılık aylığına hak kazanır?
Çalışmaya başladığı tarihten evvel malul olanlar, engelliliği nedeniyle vergi indiriminden yararlananlar, çalışma gücü kaybı olanlar, maden işyerlerinin yer altı işlerinde çalışanlar, erken yaşlandığı tespit edilenler, özel olarak korunmakta ve bu sigortalıların daha kolay kaidelerde emekli olabilmelerine imkân tanınıyor.
5- Emekliyim tüm sigorta kollarına tabi olarak çalışmaya başladım. İşten ayrıldığımda emekli aylığım tekrar nasıl bağlanır?
Yeni aylık, eski aylığın kesildiği tarihten sonra aylıklara yapılacak artışlar uygulanarak yeni aylık başlangıç tarihi prestijiyle bulunan fiyatı ile emeklilik sonrası çalışmaya ilişkin kısmi aylığın toplamından oluşur.
6- Yaşlılık toptan ödemesinin şartları nelerdir?
Sosyal güvenlik sistemine ödenen primler emekli olmaya, aylık bağlanmasına kâfi değilse yaşlılık toptan ödemesi ile primler iade alınabiliyor. Bu ödemeden yararlanabilmek için bayanların 58, erkeklerin de 60 yaşını doldurması gerekiyor. Örneğin 7 bin prim günüyle 60 yaşında emekli olacak bir erkek çalışanın yalnızca 2 bin prim günü varsa bunu geri alabilir.