Usta sanatçı Genco Erkal, geçen hafta prömiyer yapan “İmparator” isimli yeni tiyatro oyunu üzerine ANKA Haber Ajansı’na verdiği özel röportajda, “Ben, yaptığım işe çok inanıyorum. Her sabah, akşam dinlediğim bütün haberler bana bir gayret gücü veriyor. Diyorum ki ‘Bizi bu kadar artık enayi yerine koyamaz bu beşerler. Bir şey yapmak lazım.’ Ben sanatçıyım. Kendi dilimle ne yapabilirsem onu yapıyorum” dedi. Türkiye’de diktatörlüğe yanlışsız giden önemli bir sivil darbe, tek adam devri yaşandığını belirten Erkal, “Ama artık bu iktidar huzursuz, korkuyor, sonunun geldiğini de görüyor. Yani artık bu iktidar, sonuna ulaştı. Yani bundan sonra devam etmesine imkan yok” diye konuştu.
Usta tiyatro oyuncusu Genco Erkal, 26 Ocak 2023 tarihinde Trump Sahne’de prömiyer yapan “İmparator” isimli oyununa dair ANKA Haber Ajansı’na özel röportaj verdi. Usta sanatçı, oyunun yanı sıra Türkiye gündemine dair açıklamalarda da bulundu.
“İMPARATOR”
“İmparator” isimli oyun, Etiyopya İmparatoru Haile Selassie’nin 44 yıllık imparatorluğu devrildikten sonra, imparatora yakın ve ortalarında imparatorluk yöneticilerinin de olduğu isimleri saklandıkları yerlerde bulan ve kendileriyle konuşan Polonyalı gazeteci Ryszard Kapuściński’nin röportajlarından oluşan, Türkçeye “Afrika Aslanı” olarak çevrilen kitaptan tiyatroya uyarlandı.
“UZUN VAKİTTİR ÇALIŞTIĞIM BİR PROJE”
Genco Erkal, “İmparator” isimli oyunu üzerinde çok uzun vakittir çalıştığını ve ağır emek harcadıklarını söyleyerek, oyunun sahneye uyarlanma sürecini şöyle anlattı:
“Ben, bu oyuna aslında oldukça uzun vakittir çalışıyorum. Pandemi öncesi başlamıştı kağıt üstünde çalışmaları, metin üzerinde öncelikle başlamıştı. Birazcık ertelendi, doğal pandemi bütün elimizi, ayağımızı kestiği için duraklamak zorunda kaldık, bitmesini bekledik. Ortaya Ahmet Arif’ten bizim ‘Şah Damarım’ oyunu girdi. O da biraz geciktirmiş oldu bu projeyi. Fakat bu projeye, dediğim üzere uzun vakittir çalışıyorum. Çok enteresan bir kitap. Polonyalı, çok ünlü, bizim ülkemizde de tanınıyor, kitaplarının pek birçok Türkçeye çevrilmiş Ryszard Kapuściński isminde bir gazeteci-yazar. Bütün dünyayı dolaşmış. Afrika ile özel ilgili, Latin Amerika ile ilgili, tabii Sovyetler Birliği ile de ilgili. Birçok röportaj kitabı var. Gittiği yerde bir sürü değişik bireylerle konuşup kitaplarını o denli yazmış.
POLONYALI GAZETECİNİN RÖPORTAJLARINDAN ORTAYA ÇIKAN BİR KİTAP
Burada da şöyle bir geçmişi var bu projenin: Ünlü, alışılmış 44 yıl saltanatı süren Etiyopya İmparatoru Haile Selassie’nin devrildikten sonra onun yanında sarayda çalışanlar, onun hizmetkarları, lakin ortada bakanlar üzere değerli şahıslar de var. Yakalanmamak üzere, zira onları deviren, cunta diyelim, onların peşinde. Yakalanmaktan korkarak yer altına gizleniyorlar. Bu Polonyalı gazeteci-yazar gidiyor, ortaya birtakım insanları da koyarak onları saklandıkları yerlerden buluyor. ‘Sizinle görüşmek istiyorum. Bize durumu anlatın’ diyor. Bunlar çok korkuyorlar, ‘Aman başımıza bir şey gelir. Sakın ismimizi söyleme, bizden kelam etme. Tamam, konuşalım fakat bizi koru. Zira başımıza bela gelir.’ Bu türlü bir 70-80 kişilik bir röportajlar silsilesinden lisanımıza ‘Afrika Aslanı’ diye çevrilen bir kitap çıkıyor ortaya.
KİTAP ÜZERİNDE BİRÇOK ÜLKEDE DEĞİŞİK UYARLAMALAR YAPILIYOR
Sonradan değişik ülkelerde, İngiltere’de, Polonya’da alışılmış ve diğer ülkelerde ve Amerika’da değişik uyarlamalar yapılıyor bu kitap üzerinden. Ben de bunların hepsini izledim, inceledim. Hiçbiri de beni çok fazla tatmin etmedi. Ancak dedim ki ‘Ben kendi uyarlamamı yapacağım’. Bizim uyarlamamız aslında, bir İngiliz’in yaptığı bir uyarlamanın Türkçesi üzerinden ben onu kendime nazaran geliştirdim. Zira çok kapsamlı bir mevzu ve her ülkede hangi direktör bunu ele alırsa biraz kendi ülkesinin durumunu düşünerek, paralellikleri düşünerek ve mesela bizim için değerli olan öbür bir ülke için o kadar değerli olmayabilir. İngilizler öbür yerlerine ilgi çekiyorlar lakin ben bizim gözümüzde bizim seyircimize en tesirli olabilecek neyse onu yapmaya çalıştım. Bayağı uzun bir metin çalışması oldu. Evvel natürel Türkçeye çevrildi, İngilizceden çevirdim. Sonra da üstünde dramaturji çalışması, aşağı üst 2,5-3 aylık da bir prova süreci var.
MERAK EDİYORUM, NASIL KARŞILANACAK BU OYUN TÜRKİYE’DE
Bu oyunun değişik versiyonları var. Bazen 7-8 kişi, bazen daha kalabalık, bazen tek kişi, bazen 3-4 bireyle değişik değişik oynanmış. Biz, burada iki kişilik bir versiyon yaptık. Bana Enes Sarı bu oyunda eşlik ediyor, oyuncu arkadaşım. Müziklerini Nazım Çınar yaptı. Sahne dizaynını His Sağıroğlu’nun bir çalışmasından uyarladık. Giysileri Hasret Kaya, ışık dizaynını Hakan Özipek. Gerisinde da bayağı emek veren bir güçlü takım var bu oyunun. İşte artık başladık, bu akşam ikinci oyunu oynayacağız. Yine hâlâ çok fazla tansiyon ve heyecan var. Merak ediyorum, nasıl karşılanacak bu oyun Türkiye’de diye. Lakin birinci gecesinde çok hoş geri dönüşler aldık. Seyirciyi bayağı harekete geçiren bir oyun oldu. Oturdukça daha da ilerleyeceğini düşünüyorum bu tepkilerin.
“SİVİL DARBE VE TEK ADAM REJİMİ BİZİ DİREKT DİKTATÖRLÜĞE GÖTÜRÜYOR”
Usta tiyatrocu Genco Erkal, son periyotlarda kendisi dahil pek çok sanatkara çeşitli sebeplerle davalar açılması, konser ve tiyatro oyunlarının iptal edilmesi ile ilgili niyetlerini şöyle aktardı:
“Türkiye, çok değişen ve büyük dramatik değişimlere sahne olan bir ülke. Ben, hayatımda resmi olarak 4 tane askeri darbe yaşadım, gayri resmilerini saymıyorum. Bir sürü darbe, zımnî darbeler de yaşadım. Bu son periyotta sivil darbeleri de yaşamış olduk. Yani güya demokrasi var lakin tam bilakis, bayağı önemli bir sivil darbe ve tek adam rejimi bizi direkt doğruya diktatörlüğe götürüyor. Yani ister istemez, her şeye bir kişi karar verirse, bütün atamalar, yargı, her şey onun buyruğunda olursa… Ordu, polis teşkilatı, eğitim, yani aklınıza ne gelirse ülkede daima tek kişinin ağzından çıkan sözcüklere bağlı, maalesef o denli bir devir yaşıyoruz.
BU İKTİDAR HUZURSUZ, KORKUYOR, SONUNUN GELDİĞİNİ GÖRÜYOR
Ama artık bu iktidar huzursuz, korkuyor, sonunun geldiğini de görüyor. O vakit da muhalefet hareketine hiçbir tahammülü yok. En ufak bir şey olunca, örnek olsun diye, öbürleri da tıpkı biçimde konuşamasın, zıt bir reaksiyon veremezsin diye çabucak durduruluyor. İşte davalar açılıyor, içeri atılıyor. Şu anda mesela ülkemizde yalnızca siyasi nedenlerle, hiçbir türel münasebet olmadan beşerler ne kadar yatacaklarını bilmeden hapisteler. Yani bu türlü bir şey. İnsanın aklı almıyor lakin maalesef o denli. Zira istemediğini, beğenmediğini çabucak yarın oraya yolluyor, yatırıyor.
BU KADAR KUVVETLİ ASKERİ DARBELER GELMESİNE KARŞIN DEVAM EDEMEDİLER
Ondan sonra biliyorsunuz, yargıçlar değiştiriliyor, savcılar değiştiriliyor. Yani büsbütün istediği üzere, kukla üzere oynatıyor herkesi. İstediği kararları da çıkartıyor. Lakin ben, bunun bu türlü devam edebileceğini zannetmiyorum. Yani artık bu iktidar maalesef sonuna, maalesef değil bilhassa sonuna ulaştı. Yani bundan sonra devam etmesine imkan yok. Zira güzel berbat, bakın mesela Etiyopya’dan bahsediyoruz lakin Etiyopya’da meclis yok, muhalefet partisi yok, demokratik bir gelenek yok lakin biz de âlâ berbat, Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte giderek gelişen, olağan ortalarda büyük kesintilere uğrar, başı belaya girer çıkar fakat tekrar de esaslı bir muhalefet ve bir demokratik gelenek var. Bu kadar kuvvetli askeri darbeler gelmesine karşın devam edemediler. Yine demokratik sisteme geçmek zorunda kaldılar.
BU ÜLKENİN KANINA İŞLEMİŞ BİR DEMOKRATİK GELENEK VAR
O yüzden ben, bunun da devam edeceğini zannetmiyorum. Zira artık bu ülkenin kanına, iliğine işlemiş bir demokratik gelenek var. İnsanları o denli kolay kolay susturamıyorsanız, en azından ülkenin yarıdan fazlasını susturamıyorsunuz ve bugün tahminen bu türlü bir frenleyebilirsiniz lakin o frenler patlayacaktır çok yakın vakitte diye düşünüyorum.
“MUHALEFETİN VE MUHALİF SANATKARLARIN SESİYİM”
Usta sanatçı Erkal, tüm aksiliklere karşın umudunu ve gayret gücünü kaybetmeyişini şu sözlerle anlattı:
“Ben, yaptığım işe çok inanıyorum ve devamlı bütün bu meseleleri yaşıyorum, içimde duyuyorum. Çok beni sarsıyor. Her sabah, akşam dinlediğim bütün haberler bana da bir gayret gücü veriyor. Diyorum ki ‘Bizi bu kadar artık enayi yerine koyamaz bu beşerler. Bir şey yapmak lazım.’ Ben sanatçıyım, kendi dilimle, kendi misyonum, işim, o çerçeve içinde ne yapabilirsem onu yapıyorum. Yani ne bileyim, Ahmet Arif’i getiriyorum, Nazım Hikmet’i getiriyorum, Gogol getiriyorum, artık de bu ‘İmparator’u getiriyorum gündeme. Yani bir çeşit muhalefetin sesiyim ben. Ve muhalif sanatkarların da sesiyim. Bakınız, Nazım Hikmet’ten bu yana, Ahmet Arif’ten bu yana gelen bir geleneğin sözcüsü ve temsilcisi olarak bulunuyorum sahnede.”
“SEYİRCİYLE KARŞILIKLI BİR GÜÇ OLUŞTURUYORUZ”
Genco Erkal, seyirciye moral aşısı yaptığını ve karşılıklı bir güç oluşturduklarını belirterek şunları söyledi:
“Biz, seyirciden çok çok büyük bir karşılık buluyoruz. Yani oyunlarımızın gidişi ve sonucunda seyirciden aldığımız reaksiyon bizi çok memnun ediyor. Zira bütün oyunlar büyük bir coşku havasında geçiyor ve o seyirciyle bağlantımız, yani onların ‘Biz sizin ne demek istediğinizi çok güzel anladık’ diyerek bize karşılık vermeleri, tıpkı biçimde o coşkuyu paylaşmaları çok hoş bir şey. İşte sanatın gücü bu esasen. ‘Birlikte olursak, daima bir arada pek çok şey üretebiliriz, yapabiliriz’ moralini vermek. Ben, kendime de moral aşısı yapıyorum, birebir vakitte seyirciye de yapıyorum. Onlar da bana tıpkı formda. Karşılıklı bir güç oluşturuyoruz ve bu çok değerli bence ülkemizin geleceği için.” ANKA