SİLOPİ – Etrafımız 3-4 metre uzunluğundaki tellerle çevirili, tellerin üzerinde dikenli teller var. Tuvalet yok. İleri geçiş kapısı kapalı. Geri çıkmak yasak. Pak su yok. Yemek yok. Habur ırmağının üzerindeki bir köprüdeyiz.
6-7 yaşındaki küçük kız çocuğunun gözünü şişiren, canımızı yakan çok sayıda sivrisinek var. Otobüsümüz 9. sırada, en fazla ne kadar gecikebiliriz ki diye geçirdim içimden. Çok giriş çıkış yapan 35 yaşında ismini vermeyen Silopili bir genç, bir kezinde dört gün bu köprüde, bu şartlarda yani esaret şartlarında kaldığını söyleyince şoke oldum.
Silopili genç, “5-10 saatte geçersen şanslısın” deyince umudumun kalbine bir hançer saplandı. Tam 15 saat sonra o köprüden denetim noktalarına aç, bitkin ve yorgun halde geçtim. En az iki saat de denetim uygulamaları ile geçti. Türk güçlerince 17 ve Kürt güçlerince bir saat kontrol ve denetimleri bekledik. Tam 18 saat!
AMBULANS GİREMEDİ ÇÖP KAMYONU GİRDİ
93 yaşında olduğunu söyleyen iki gözü de görmeyen bir bayana 70’lerindeki kızı eşlik ediyor. İshal olduğunu ve tuvalete gitmesi gerektiğini söyleyen ihtiyar bayan için sürücü ve birkaç yolcu jandarma denetim noktasına giderek müsaade istedi. Jandarma ve bizler ortasında tekerleklerle kaydırılan devasa bir kapı var. Kapının gerisindeki jandarma, müsaade veremeyeceğini söyledi.
İhtiyar bayan da oradakilerin telaffuzuyla “herkes üzere yapacaktı.” Erkekler sıranın en ardına gidip parmaklıklar ortasından ırmağa işiyorlardı. Bayanlar en geriye, köşeye gidiyor, başka bayanlar vücutları ile duvar oluyorlardı. İhtiyar bayan için de genç bayanlar dizildiler, onların ardında yol kenarında muhtaçlığını giderdi.
Kadın daha sonra kötüleşince, Silopi’de misyon yapan genç bir öğretmen ambulans istedi. Ambulans ve sıhhat vazifelileri jandarma denetim noktasını geçemeyeceklerini söylediler. Onların gelememesi nedeniyle bavul ticareti yapan gençler yani “karıncalar” ihtiyar bayanı taşımak istediler. Bayan daha düzgün hissettiğini söyleyip reddetti.
Daha sonra gümrük vazifelileri o kapıyı açıp geldiler araçlara baktılar. Paklık vazifelileri ve en son çöp kamyonu geldi ancak sıhhat vazifelileri ve ambulans gelmedi.
NEDEN BU KADAR YAVAŞ İLERLİYOR?
Ortalama her 3 saatte bir devasa kapı açılıyor, birkaç aracın geçişine müsaade veriliyor sonra kapatılıyordu.
9. sıradaki otobüsümüze 15 saat sonra sıra geldi. Aklımdaki tek soru, sıra neden bu kadar yavaş ilerliyor?
Arama noktasına geldiğimde yanıt bariz bir biçimde gözümün önündeydi. Biz tüm yolcular tek bir arama cihazından/dedektörden geçtik.
Ortalamadan büyük rastgele bir AVM’de dahi birden fazla dedektör var. Hava alanlarında onlarcası var. Üstelik hudut kapısındaki bu dedektör içinden geçilip gidilenlerden değil. Ayrıntılı tarama için ayak ve kollarınızı açtığınız dakikalarca sürebilen bir tarama süreci.
Ticaret Bakanlığı’na nazaran Türkiye’ye Habur Hudut Kapısı’ndan günlük 2567 araç giriş yapıyor. Bu araçlara binen binlerce yolcu bu tek aygıttan geçiyor. Bu saatler hatta günlerce beklemeye sebep oluyor.
SORUN ‘KARINCALAR’ OLABİLİR Mİ?
Bavul ticareti yapan bireylere burada ‘karınca’ deniyor. Bilhassa hudut ilçesi Silopili vatandaşlar Irak Kürdistan Bölgesindeki Zaho ilçesinden Türkiye’de daha değerli olan sigara, çay, telefon üzere eserleri Türkiye’de satarak para kazanıyorlar. Fabrikanın olmadığı, tarım ve hayvancılığın yetersiz olduğu bu yerde çok az iş seçeneği var!
Her girişte Yurtdışı Harç Pulu için 500 TL ödeyen yolcular verginin dahil olduğu bir bilete de ortalama 500 TL ödüyorlar. Bunun karşılığında hak ettikleri muamele taban insan muamelesinden az olmamalı. ‘Karınca’ olmak yasal bir hak. Aslında duvarlara asılmış “limitler” var: Bir kişi kendisi ile birlikte en fazla bir kilo çay, 3 karton sigara geçirebilir. Bu ticareti en fakir kesim yapıyor. Esasen beraberinde getirdikleri çay, sigara, kahve ticaret sayılamayacak kadar az kazandırıyor. Kara para, telefon ticareti üzere önemli ticaretlerin kontrolü/tespiti için de tahlil daha fazla kontrolden öteki bir şey değil.
Kaçakçılığın çok olduğunu söyleyen idarenin buna bir tahlil sunmadığı açık. Denetim kapasitelerinin arttırılması gerektiği bariz bir gerçeklik. Bugün İstanbul Havalimanı’nda denetim ünitesi teğe indirilse birebir kriz çıkar. Bekleme mühletinin 5-10-20 saat olması memleketler arası kriz sebebidir. Lakin Habur’da bu uygulamaya göz yumuluyor üzere görünüyor.